Rocznicowe obchody rozpoczną się w niedzielę (03.08.2025) późnym popołudniem na terenie Kamionki.
82 rocznica likwidacji getta żydowskiego w Będzinie
Plan rocznicowych obchodów:
godzina 17:00 – zbiórka koło Domu Bojowników Getta przy ulicy Rutki Laskier 24 w Będzinie:
- przejście pod pomnik na Placu Bohaterów Getta,
- złożenie na miejscu kwiatów, kamieni pamięci i zapalenie świeczek;
17.30 – powrót do Domu Bojowników Getta:
- oprowadzanie po domu oraz ogrodzie,
- prezentacja wyników badań archeologicznych,
- posadzenie „drzewka pamięci”,
- warsztaty dla dzieci (prowadzenie Julia Krzyśków),
- poczęstunek.
Czas trwania przewidziany jest na około 3 godziny.
Getto żydowskie w Będzinie
Getto dla Żydów w Będzinie (pod okupacją niemiecką przemianowanym na Bendsburg) zostało utworzone przez Niemców w 1942 roku. Przesiedlano do niego przymusowo ludność pochodzenia żydowskiego, głównie z pobliskich terenów Zagłębia Dąbrowskiego i okolic (które okupacyjne władze nazywały Ostoberchlesien – Wschodni Górny Śląsk).
Historia będzińskiego getta nie jest jeszcze dokładnie zbadana. Miało prawdopodobnie dwie części – na Warpiu, gdzie poza zagłębiowskimi Żydami przymusowo znaleźli się także ci z Bohumina, Kielc, Oświęcimia a nawet terenów dawnej Czechosłowacji na Kamionce – tę część utworzono w październiku 1942 roku. Nadzór nad gettem pełnił Mojżesz Merin – przewodniczący „Centrali Żydowskich Rad Starszych na Wschodnim Górnym Śląsku”.
Mieszkańcy getta zmuszani byli do pracy fizycznej na rzecz niemieckiego okupanta w fabrykach i warsztatach rzemieślniczych w na terenie Zagłębia Dąbrowskiego.
Mimo że z tych terenów wywożono wcześniej Żydów do obozów koncentracyjnych, do 1943 roku na terenie Będzina mieszkało ich wciąż około 18 tysięcy. 1 sierpnia 1943 roku rozpoczęła się ostateczna akcja likwidacyjna gett w Będzinie i na sosnowieckiej Środuli. Akcja samoobrony ludności gett nazywana jest czasami powstaniem w getcie będzińsko-sosnowieckim, choć według innych badaczy to określenie nieco na wyrost. Żydów deportowano do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau do 8 sierpnia 1943 roku – tę datę przyjmuje się jako dzień zakończenia likwidacji getta. Ostatnią grupę, która zajmowała się uprzątaniem opuszczonej dzielnicy, wywieziono do Auschwitz w lutym 1944 roku. Szacuje się, że akcja objęła od 8 do 15 tysięcy osób.
Fundacja «Brama Cukermana» dba o pamięć o żydowskim dziedzictwie Będzina
O fundacji, która pielęgnuje pamięć o żydowskim dziedzictwie Będzina oraz poszukuje i przywraca zapomniane jego wątki, pisaliśmy szerzej w tym artykule. Tegoroczne obchody rocznicy odbywają się w ramach projektu „Dzielnica Kamienna”, skupionego na obszarze Kamionki. Autorem określenia „Dzielnica Kamienna” był będziński pisarz – Stanisław Wygodzki – także wywieziony do Auschwitz 1 sierpnia 1943 roku.
„Osobista historia wybitnego człowieka jest świadectwem okrucieństwa, które wydarzyły się na ziemi Kamiennej i mocno naznaczyły jej tkankę.” — piszą organizatorzy.
Kamionka nadal czeka na opowiedzenie swojej historii, a fakt ten jest inspiracją do działania dla pracowników Fundacji «Brama Cukermana». Więcej o projekcie można przeczytać tutaj.
Wydarzenie zostało zorganizowane w ramach projektu „ReActMem: Rescue Memory – Activism, Arts and Public Remembrance”, który Fundacja «Brama Cukermana» realizuje wraz dwunastoma partnerami z Europy i który finansowany jest z funduszy Unii Europejskiej w ramach programu „Citizens, Equality, Rights and Values” (CERV).
Partnerzy projektu: Centrum Archiwistyki Społecznej oraz portal Stanisław Wygodzki – pisarz.
Może Cię zainteresować:
