Na powierzchni ponad 1300 m², w neogotyckim budynku dawnej cechowni byłej kopalni «Saturn», trwają ostatnie poprawki przed czwartkowym otwarciem wystawy pod tytułem „Górnicza
tożsamość Zagłębia”. Gospodarzem i organizatorem jest «Muzeum
Saturn» w Czeladzi, a nowa ekspozycja ma być stałym elementem tworzonego właśnie Muzeum Zagłębiowskiego Górnictwa Węglowego.
Kopalnia «Saturn» – Postindustrialne Centrum Dziedzictwa Górnictwa Węglowego w Zagłębiu Dąbrowskim
Ekspozycję urządzono pomysłowo i w sposób zróżnicowany. Znajdziemy tu nie tylko stałe eksponaty, ale całą gamę instalacji interaktywnych, między innymi:
- zainscenizowane stanowisko obsługi maszyny wyciągowej, na którym zwiedzający mogą usiąść i wcielić się w rolę sterowniczego,
- działającą makietę maszyny wentylacyjnej, połączoną z multimedialną prezentacją jej działania,
- interaktywne stanowisko „fedrowania”, czyli prezentację obsługiwaną makietą maszyny do kruszenia skał,
- multimedialną prezentację dziejów regionu, przedstawionych krótko i ciekawie, za pomocą zespołu trzech suwaków-monitorów na osi czasu, wyświetlających stosowną do wybranego czasu treść.
Prezentacji multimedialnych oraz prostych lecz interaktywnych jest znacznie więcej i wszystkie są urządzone w sposób atrakcyjny dla zwiedzających. Nie ma przeładowania tekstem, zaś odbiorca nie musi mieć jakiegokolwiek przygotowania, by coś ciekawego dowiedzieć się z wystawy. Oprócz tego są grafiki i filmy, będące nieodłączną częścią prezentacji.
Poza stanowiskami interaktywnymi są jeszcze tradycyjne eksponaty fizyczne, to jest różne artefakty związane z górnictwem i regionem. Można na przykład zobaczyć prezentację charakterystycznego munduru górniczego, który zamiast powszechnie kojarzonego nakrycia głowy (górnicze czako) ma czapkę górniczą wzorowaną na stroju… krakowskim. To kolejny znak, że Zagłębie Dąbrowskie jest związane z kulturą małopolską znacznie bardziej, niż ze śląską. Zobaczymy też sejsmograf, różne rodzaje strojów galowych, lamp górniczych, telefon kopalniany, a nawet instrumenty muzyczne.
Miłośnicy modelarstwa oraz regionaliści z pewnością zaciekawieni będą imponującymi makietami, które są w muzeum aż trzy:
- najokazalsza, czyli dzielnicy Piaski, wraz Kopalnią «Czeladź», kościołem, dawną szkołą Policji i charakterystycznymi budynkami osiedla pracowniczego,
- Kopalni «Saturn»,
- kopalni głębinowej w przekroju, zakupionej od modelarza z Tarnowskich gór, która częściowo jest ruchoma.
„Ekspozycja nie będzie klasycznym, chronologicznym zapisem wydarzeń – zamiast tego postawiliśmy na podejście problemowe. Widzowie zostaną wciągnięci w narrację, gdzie historia stanie się dynamicznym
doświadczeniem, a interaktywne elementy zachęcą ich do własnych odkryć.” — czytamy na stronie firmy «Adventure Multimedialne Muzea», która odpowiada za przygotowanie wystawy.
Pomysł pierwszej tego typu wystawy w Zagłębiu Dąbrowskim zrodził się w 2022 roku. Ambicją organizatorów jest zachowanie pamięci o górniczej przeszłości w regionie oraz wskazanie na tożsamość Zagłębia Dąbrowskiego – odrębnej od śląskiej, choć tak bliskiej geograficznie oraz kształtowanej w regionie o podobnej specyfice jeśli chodzi o przemysł.
Zamysłem było, by nie tylko eksponaty i stanowiska interaktywne stanowiły część wystawy, ale także same budynki i ich wyposażenie.
„Wystawa operuje świadomą symboliką wizualną, podkreślającą dualizm dziejów regionu i jego górniczej tożsamości. Biel – czysta i wyrazista – przedstawia historię Zagłębia Dąbrowskiego, natomiast czerń – głęboka i surowa – opowiada o trudzie pracy pod ziemią, o węglu i przemysłowym dziedzictwie.” — piszą dalej pomysłodawcy.
Przestrzeń mówiąca o industrializacji została zaprojektowana wielowymiarowo. Mamy więc zarówno ujęcie tematyczne, jak i „pionowe” – odzwierciedlające fizyczny podział kopalni na to, co pod ziemią (parter wystawy) i to co nad nią (piętro). Wykończenie nawiązuje do motywów górniczych – na przykład neony inspirowane są kształtem szybów i kominów.
Wystawa zostanie oficjalnie otwarta o godzinie 16:00 w Barbórkę, 4 grudnia 2025 roku. Uroczystość uświetni występ Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” o godzinie 16:30, na który wejściówki bardzo szybko się wyczerpały. Zainteresowani będą jednak mogli zobaczyć występ na ekranach ustawionych na zewnątrz budynku i posłuchać przez zainstalowane nagłośnienie.
Aby zwiedzić wystawę w pierwszym dniu, trzeba zgłosić się po bezpłatną wejściówkę. Te są dostępne od 20 listopada tego roku w Galerii Sztuki Współczesnej «Elektrownia» (także na terenie kopalni). Ze względu na spodziewane duże zainteresowanie publiczności, zwiedzanie będzie podzielone na tury.
„Dni otwarte” potrwają od czwartku do soboty (4-6 grudnia 2025 roku). Po tym czasie na wystawę będą obowiązywać bilety w cenach:
- 25 zł – normalny,
- 15 zł – ulgowyu,
- 12 zł – grupowy (za każdą osobę z grupy zorganizowanej),
- 10 zł – z kartą dużej rodziny (bez względu na wiek i formę zwiedzania).
Bilet upoważnia do wstępu na powyższą wystawę jak i do galerii «Elektrownia».
